Afgelopen week was ik voor een korte stedentrip in Berlijn, en maakte een wandeling langs de overblijfselen van de Berlijnse muur. Vele kunstenaars hebben de meest prachtige street-art schilderingen toevertrouwd aan deze historische plek.

De ‘Afrikanische Weisheit’ op deze schildering trof me: “many small people who in many small places do many small things that can alter the face of the world”. Want zo is het: welke kleine bijdrage lever jij om de wereld een beetje mooier te maken? Mijn gedachten dwalen af naar de ondernemende projecten die we op scholen begeleiden..

.. naar dat ene meisje in Haarlem dat, in het kader van de natuurfoto-tentoonstelling die ze met de hele klas maken, bedacht dat er een speurtocht bij de tentoonstelling moet komen. Ze maakt daarvoor met haar vriendinnen een prachtige poster en bedenkt mooie kijk-vragen bij de foto’s die de kinderen in de klas zelf gemaakt hebben…

..en naar dat ene jongetje in IJmuiden dat zo handig met computers is. Zijn hele klas is de ‘Raad van Kinderen’ en hij zit in het groepje dat verslag legt van alles wat er in de klas gebeurt. Op de tussentijdse presentatie vertoonde het groepje een prachtig filmpje. Ik hoef je vast niet te vertellen hoe trots de blikken van de kinderen in dit groepje waren, hoe mooi ze een verbinding maakten door alle kinderen uit de klas aan het woord te laten in het filmpje.. en ‘verbinding’ is nu juist precies het onderwerp waar deze Raad van Kinderen’ zich over mag buigen.

‘Many small people who in many small places do many small things that can alter the face of the world’: al die op het oog kleine initiatieven, die de sfeer in een klas zo positief beïnvloeden en bijdragen aan de groei van kinderen. Is dat niet de essentie van het onderwijs: kinderen laten ervaren dat ze door hun eigen initiatief de wereld een beetje mooier kunnen maken?

Een donderdagmiddag in groep 8

We zijn inmiddels een paar weken onderweg met het ondernemende project op basisschool De Zefier.
De kinderen van groep 8 zijn druk aan het werk. Als ik langs de groepjes loop, zie ik dat één jongen duidelijk bezig is met iets anders. ‘Wat ben je aan het doen?’, vraag ik zachtjes. ‘Ik bedenk proefjes’. ‘Proefjes, wat leuk’, zeg ik, ‘wat bedenk je allemaal? Doe je dat vaker?’
‘Jaha, heel vaak.’ Mijn vraag is voor de jongen het startsein om enthousiast te vertellen over de proefjes die hij doet en bedenkt en over nog veel meer. Hij vertelt over de middelbare school waar hij graag naartoe wil, over het meevaren met zijn vader op een groot schip en het sleutelen met zijn broers aan brommers. Ondertussen denk ik hard na over hoe we zijn interesse en kennis kunnen inzetten in ons project. Zoveel enthousiasme, twee stralende ogen, daar moeten we wat mee.
Een paar weken later houden de kinderen hun eerste presentatie. De jongen mag vertellen over zijn proefjes. Hij heeft inmiddels materialen besteld op internet en gaat voor de eindopdracht een lab ontwikkelen waar allerlei proefjes gedaan kunnen worden.
Goed kijken, goed luisteren en dan zie je het vanzelf: ieder kind kan wat.

Tja, beetje afgezaagd deze titel, maar zo rond het einde van het jaar met de naderende Kerst, vind ik dat die toch wel kan.
I have a dream… want het is echt waar! Ik droom of eigenlijk wens dat in 2018 meer kinderen, scholieren en studenten en meer leerkrachten en docenten blij worden van het onderwijs. Vorige week was de grote onderwijsstaking, waar we vooral kijken naar wat er NIET is, wil ik de blik graag werpen op wat er WEL is, of wat er eenvoudig kan worden ingezet.

Hoe motiverend is het als leerlingen een rondleiding krijgen van Rob Scholte in zijn museum en daarna zelf kunst gaan maken aan de hand van wat ze van hem geleerd hebben?
Hoe motiverend is het als leerlingen van groep 8 mogen solliciteren naar de functies die ze zelf bedacht hebben bij het project ‘fruities & smoothies” en van een echte HR-functionaris les krijgen over hoe ze een goede brief en CV moeten schrijven?
Hoe motiverend is het als pabo-studenten hun zorgen over het basisonderwijs mogen delen met een Tweede Kamerlid die echt naar hen luistert en de ingebrachte punten zelfs meeneemt in een Kamerdebat?

Dat is wat het doet met kinderen, scholieren en studenten wanneer je meesterschap binnen je onderwijs inzet: haal de buitenwereld naar binnen en ga met de klas de buitenwereld in! Het wakkert motivatie aan, maakt leerlingen blij… en dat is echt geen droom…

Foto: Pabostudenten in gesprek met PvdA-Kamerlid Loes Ypma, in vergaderzaal Tweede Kamer

Soms lees je een zin, waarvan je denkt: ‘ik wou dat ik die zelf verzonnen had!’
Dat overkwam me toen ik las over het nieuwe boek van Wouter Hart… zijn mooie en scherpe blik op onze maatschappij treft me zeer.

Wat is die zin dan?
‘ Het gaat niet om loslaten, maar om anders vasthouden’..
De eenvoud die zo mooi uitdrukt waar het echt om gaat, is treffend in deze zin.

Anders vasthouden doe je als partner, wanneer je je lief uitzwaait voor een weekend woest mountainbiken met zijn fietsvriend, en je liever niet wil weten op welke enge paadjes zij gaan fietsen..
Anders vasthouden doe je als ouder, wanneer je kind voor het eerst zelf naar het zwembad fietst en je oren gespitst zijn op een harde knal en daarna een sirene ..
Anders vasthouden doe je als ouder van een examenkandidaat wanneer die jou verzekert dat het kijken van alleen flipping-the-classroom-filmpjes echt de beste manier is om zich op zijn examen Scheikunde voor te bereiden…
Anders vasthouden doe je als leerkracht wanneer je de kinderen zelf laat kiezen welke taak van de week ze als eerste willen aanpakken..
Anders vasthouden doe je als leerkracht wanneer je de kinderen uit jouw klas zelf een tentoonstelling over natuurfotografie laat organiseren, met natuurlijk eigen gemaakte foto’s
Anders vasthouden doe je als mens wanneer je vertrouwen hebt in het gezonde verstand van je lief, je kind en je leerling, wanneer je verantwoordelijkheid overdraagt en de ander aanspreekt op wat hij of zij allemaal wel kan …..

En dan gebeuren de mooiste dingen…

Ondernemend leren is op avontuur gaan met je klas. Een tocht door de Oostvaardersplassen, om inspiratie op te doen voor een fototentoonstelling die de kinderen gaan maken. Kennis maken met een medewerker van Artsen zonder Grenzen en de dikte van je eigen arm meten en die vergelijken met een kind in Afrika. Het moedigt de kinderen aan om zoveel mogelijk geld in te zamelen voor deze organisatie. Op bezoek bij de redactie van VT Wonen, om te zien hoe je een tijdschrift maakt en wat daar allemaal bij komt kijken.
Onze projecten starten altijd met een rijk, indrukwekkend begin. De kinderen komen vol informatie, betrokkenheid en enthousiasme weer terug. Klaar om hun eigen ondernemende avontuur aan te gaan.

Met ondernemend leren haal je de buitenwereld naar binnen en gaan de kinderen deel uitmaken van die buitenwereld. Als we starten met zo’n ondernemend avontuur, vragen we altijd aan de leerkracht waar zijn of haar hart ligt. Waar word je zelf enorm blij van, wat heeft jouw grote belangstelling, wat wil je je kinderen meegeven? Vanuit die talenten en interesses ontwerpen we de basis voor een avontuurlijke en reis, rijk aan leerervaringen, waarbij de kinderen mede de koers bepalen.

Ben net terug van een stedentripje naar Valencia. Wat een heerlijke stad! Niet te groot en heel gevarieerd: oude stad, Turia Park, hypermoderne architectuur in de ‘ciutat de les arts i les ciències (de stad van de kunst en wetenschappen) en natuurlijk de heerlijke zee. In gidsjes lazen we dat Valencia ook bekend is om de ‘ street-art’. Dus... wij stapten op onze gehuurde fietsen om op zoek te gaan naar plekken waar we de street-art konden bewonderen. In achterafstraatjes op houten schotten, op muren, op puien van winkels, vonden we wat we zochten..

We waren zeer aangenaam verrast.. wat een talent, en wat bijzonder dat kunstenaars de straten van de wijk El Carmen uitkiezen om hun talenten te tonen! En hoe mooi is het om te zien dat de stad deze plekken van spontane kunst koestert. Het talent wordt herkend, gewaardeerd en zo natuurlijk ook gestimuleerd!

Ik vind deze street-art een mooi voorbeeld om leerkrachten mee te inspireren wanneer we ze begeleiden bij het vormgeven van ondernemend onderwijs. Als je ruimte biedt aan talent, dan gebeuren er de mooiste dingen!

Net van mijn oudste dochter advies gekregen over een foto die ik wilde plaatsen op ons Instagram-account. ‘Mam, je moet echt naar de achtergrond kijken hoor, die is zo veel te rommelig. Je moet morgen even een nieuwe maken, anders haken mensen af. Ze willen mooie foto’s zien.

Oké, ik dacht dat ik toch aardig mijn best had gedaan, maar ik neem haar goede raad braaf ter harte. Zij weet immers veel meer van Instagram en is een veel begenadigder fotograaf dan ik.
Soortgelijke situaties zien we ook vaak terug in de klas bij onze ondernemende projecten: kinderen die heel handig blijken te zijn in het maken van een website, anderen die prachtige foto’s kunnen maken en dan meteen even hun leerkracht bijscholen. Talenten die naar voren komen omdat er in een ondernemende setting een beroep op wordt gedaan. Die stille jongen in de klas blijkt een voortreffelijk rekenaar te zijn en wordt de penningmeester van het project! Het kind voelt erkenning en waardering en groeit in zijn zelfvertrouwen.
Ook dat is ondernemend leren: een positief effect op het pedagogisch klimaat doordat we gebruik maken van ieders talent en leren van en met elkaar.

Nu, na de zomervakantie, iedereen in het onderwijs weer volop aan de bak is, is het juist de tijd om jezelf een vraag te stellen. Voordat we het in de gaten hebben, draaien we mee met de waan van de dag, en juist door daar af en toe even uit te stappen, kun je tot mooie inzichten komen. De ‘hamvraag’ die ik aan jullie wil stellen, is de volgende.

Van welke ervaring of welk moment in je leven heb je heel veel geleerd? Kun je een moment terughalen? Waar was je? Hoe oud was je? En het belangrijkste: wat maakte dat je zoveel leerde?

Was dat de kennis en het mooie verhaal van die ene meester of juf die zo inspirerend kon vertellen over een onderwerp dat hem of haar boeide? Was het de vrijheid die je kreeg om zelf te bedenken wat nodig was om tot een concreet resultaat te komen? Was het het vertrouwen dat je kreeg dat het heus goed kwam? Was het de inspirerende groep mensen die je om je heen had? Was het omdat je vooral kon doen waar je zelf zo goed in bent? Of was het het concrete eindresultaat dat ‘opgeleverd’ moest worden waardoor je het beste uit jezelf wilde halen?
Als ik aan mensen om mij heen deze vraag stel, vertellen zij verhalen die iets gemeenschappelijks hebben: uitdaging, vertrouwen, eigenaarschap, meesterschap en uitgaan van talenten komen altijd in al deze verhalen terug. Ik hoor nooit dat mensen veel leerden van eindeloos werken uit een methode en van opdrachten doen die een ander al voor hen uitgedacht had.
Dit is een interessante bevinding. Want vaak geven we lessen vanuit een methode of vanuit van te voren bedachte opdrachten en komen de hierboven genoemde punten te weinig in onze dagelijkse lespraktijk terug.

Hoe kun je dat anders doen? Een manier om inspirerend, uitdagend onderwijs te brengen, waarin uitdaging, vertrouwen, eigenaarschap, meesterschap en talent benutten aan bod komen, is ondernemend leren. In de komende blogs geven we jullie graag een kijkje in de keuken van ondernemend onderwijs. Ben je al nieuwsgierig? Bekijk het filmpje.